Hockeystickgate (column NRC-Handelsblad 11.12.2009)

2009 was het jaar dat ik voor de wetenschap koos. Ik had op vele vacatures kunnen solliciteren na mijn afstuderen maar ik koos voor een academische carrière . Het promotieonderzoek betekende dat ik me jarenlang zou beperken tot één onderwerp, voor een laag salaris, met het risico dat het onderwerp na vier jaar compleet irrelevant zou zijn. En waarom? Omdat niets boven de wetenschap gaat. Omdat wetenschappers niet geloven, maar meten. Omdat wetenschappers werken vanuit nieuwsgierigheid in plaats van de drang naar meer omzet. Omdat wetenschappers niets verkopen, niets betogen, maar logisch concluderen uit repliceerbare resultaten. Kortom, de wetenschap heerst. Of tenminste, hoort te heersen.

En daarom raakte het mij extra hard om te zien hoe uit gehackte e-mails blijkt dat klimaatwetenschappers met onderzoeksdata gesjoemeld hebben: ze hebben de onverklaarbare afkoeling van de aarde die sinds 1998 plaatsvindt in hun publicaties proberen te verbergen. De inmiddels beroemde ‘hockeystick-grafiek’ die moest aantonen hoe de temperatuur in de afgelopen decennia plotseling steeg, was gemanipuleerd, nep, trucage.

Lang heb ik getwijfeld aan de link tussen broeikasgassen en de opwarming van de aarde. Er was teveel hysterie, teveel complottheorien. Plotseling was je een ‘gelovige´ of een ‘ontkenner’. Mensen hadden het over ‘the end of human kind as we have come to know it’ en Al Gore liet zelfs een atoombom ontploffen in de trailer van an Inconvenient Truth.

Dezelfde klimaatwetenschappers die nu gesjoemeld blijken te hebben overtuigden me eerder dat de klimaatverandering echt was, een logische conclusie op basis van betrouwbare meetgegevens. In mijn ogen waren het integere wetenschappers die geen Hollywood films maakten, maar boeken schreven met titels als ‘Improved Understanding of Past Climatic Variability from Early European Instrumental Sources’. Van deze mensen, nam ik het onaannemelijke aan: dat niet de zon verantwoordelijk is voor de opwarming van de aarde maar een gas dat maar 0,04% van de atmosfeer uitmaakt. En dat had ik niet moeten doen.

Deze ´hockeystick gate´ betekent niet dat global warming niet bestaat of dat er geen reden meer is om productie en consumptie wereldwijd aan banden te leggen. Het betekent wel dat er hoogverraad is gepleegd. Dat er wetenschappelijke doping is gebruikt. Op het hoogst denkbare podium heeft de wetenschap gefaald in één van haar belangrijkste taken: de samenleving voorzien van theorieën en adviezen waarop goed beleid kan worden gebaseerd. De klimaatwetenschappers hadden me niet dieper kunnen teleurstellen.

Maar er waren ook wetenschappers die me dit jaar wel hoopvol stemden. Ab Osterhaus bijvoorbeeld, toonbeeld van een topwetenschapper in zijn gebied, de virologie. Iemand die niet alleen publiceert, adviseert en doceert, maar ook zorgt dat zijn uitvindingen impact hebben door ze te patenteren en ze tot een commercieel succes te maken. Zo profiteert de maatschappij maximaal van zo’n wetenschapper: niet alleen komen we als mensheid steeds meer te weten, de informatie wordt ook omgezet in producten die de volksgezondheid direct verbeteren. Ab Osterhaus is dus, zoals het een topwetenschapper betaamd, naast zijn baan bij het Erasmus Medisch Centrum ook hoofdadviseur van minister van volksgezondheid Ab Klink en aandeelhouder van een contractonderzoekbureau op het gebied van virussen.

2009 was een bewogen jaar voor hem. Hij werd verguisd omdat hij angst zou zaaien terwijl die Mexicaanse griep niets was om voor te vrezen. Ook zou hij persoonlijk gewin (via zijn aandelen) laten meetellen in zijn advies aan Klink om vaccins aan te schaffen.

Ik zou graag willen dat ik de integriteit van wetenschappers kan meten, maar dat kan niet. Ik kan alleen maar geloven in hun oprechtheid. Ik kan alleen maar geloven dat Ab Osterhaus geen persoonlijk voordeel heeft behaald uit dat advies, dat er van zijn hand geen geheime emailconversaties te vinden zijn. Het enige wat ik zeker weet is dat Klink, op advies van Osterhaus, als één van de eerste genoeg vaccins bestelde om er zeker van te zijn dat Nederland maximaal beschermd was tegen een zeer besmettelijk virus waarvan niemand wist hoe ernstig het zou kunnen worden. Ik geloof dat het deskundige advies van Osterhaus Nederland daarmee veiliger heeft gemaakt. Wetenschappers als hij stemmen mij positief over mijn keuze voor een academische carrière. Hij heeft mijn vertrouwen voor het komende jaar.