woensdag 28 april 2010

Verstandig niet roekeloos (nrc.next 28.04.2010)

De vragen waren heus niet zo moeilijk. En Twan Huys is een vriendelijke man. Toch leek Job Cohen niet op zijn gemak afgelopen maandag bij NOVA. Het was een stijf, ongeïnspireerd optreden, en bij gebrek aan kennis van zaken viel hij voortdurend terug op bekende frases over ‘het land wat ik voor me zie, en meetellen en niet buitensluiten en de boel bij elkaar houden’. Het was alsof iemand een cd met standaard PvdA- vaagheden in Cohen had gestopt. De shuffle knop stond aan.

Terwijl tijdens het PvdA partijcongres de dag ervoor, diezelfde vaagheden nog prima werkten. ‘Verstandig zijn, en niet roekeloos’. Job Cohen zei het wel drie keer in zijn speech. Verstandig, niet roekeloos. Verstandig, niet roekeloos. Als een mantra met Cohen als baken van rust en sereenheid.

Cohen zegt bijvoorbeeld: ‘Bij mijn aanpak hoort net zo goed: grenzen stellen. Dat doen we thuis ook, in de opvoeding. Grenzen zijn ook noodzakelijk op straat, in de buurt, in bedrijven, in de omgang van landen met elkaar.’ Daar valt geen speld tussen te krijgen. Niemand weet wat het betekent, maar het klinkt verstandig en niet roekeloos. Op onnavolgbare wijze koppelt hij in één zin én de straat én de industrie én internationale betrekkingen aan elkaar. Nee, niemand kan zeggen dat er iets onbesproken bleef.

Hij vervolgt zijn betoog: ‘Zonder grenzen ontbreekt veiligheid. Alleen in een veilige samenleving kunnen mensen zich thuis voelen. En je thuis voelen, daar gaat het om, voor iedereen.’ Ja! Het PvdA congres is dolenthousiast. Je thuis voelen, voor iedereen! Dat zijn de woorden die de PvdA kiezer zo graag hoort. Zowel nietszeggend als logisch. Je kan er alles en niks in horen. Het zijn woorden die niemand uitsluiten.

De meerderheid van de kiezers hunkert naar Job. Met Job hoeven ze niet meer naar politieke debatten te kijken, hoeven ze niet meer op te blijven voor kabinetsruzies. Laten we alle NOVA-interviews, debatten of andere programma’s waar inhoud of visie wordt gevraagd gewoon overslaan. Het is overduidelijk dat deze man van algemeenheden thuis hoort op het ministerie van algemene zaken. Rust. Ratio. Vrede. Kunnen we na acht jaar politieke heksenketel eindelijk weer verder met ons leven.

woensdag 21 april 2010

Lijst lekker ludiek. (nrc.next 21.4.2010)

Het was dus geen 1 aprilgrap. Zondag werd de eerste aflevering van het programma Lijst 0 uitgezonden: de Idols-show die moet leiden tot een heuse jongerenpartij. Ook al gaat het concept tegen elk democratisch principe in (partijen horen bij de staatsomroep evenveel aandacht te krijgen), BNN trekt zich er niks van aan.

Geheel in de stijl van Peter R. de Vries vindt BNN het maatschappelijke belang van het programma té groot. De jeugdige stem wordt namelijk te weinig gehoord. Jongeren vinden politiek maar saai, een ver-van-je-bed-show. Die grijze kamerleden weten niet wat er leeft op straat. En voor dat schrijnend probleem mogen heus wel even wat democratische fundamenten omver worden geworpen.

Het ergste is: er doen echt capabele jongeren aan mee, bevlogen, overtuigend. Hier en daar kwam er zelfs een fractie van een steekhoudend argument langs. BNN zal het wel snel in de kiem smoren. De jongeren moeten het niet teveel over inhoud hebben, dat is te saai. Lijst 0 moet een hoog Hyves-hiphop-MTV-iPhone gehalte hebben. De kandidaten moeten vooral lekker gekke ludieke acties bedenken, en origineel zijn en vernieuwend en een frisse wind. Ik vind het regelrechte vernietiging van politiek kapitaal.

En waar BNN het idee vandaan heeft dat de politiek geen rekening zou houden met jongeren is volstrekt onduidelijk. Het lijkt alsof ze onder een steen hebben geleefd. Tweede Kamerleden zijn jonger dan ooit. Ondanks de crisis worden in de partijprogramma’s miljarden geïnvesteerd in onderwijs. Er zijn voorstellen om ‘scheefwonen’ aan te pakken, de hypotheekrenteaftrek af te schaffen, alles om de woningmarkt voor starters te verbeteren. Het politieke aanbod voor jongeren is overvol. Zelden is er zo weinig noodzaak voor een jongerenpartij geweest dan nu.

Eigenlijk zouden de kandidaten zich maar om één ding zorgen moeten maken: verkwisting van belastinggeld door de publieke omroep aan dit soort onnodige en ondemocratische activiteiten. Elke cent die nu teveel wordt uitgegeven, zal namelijk door de lijst 0-generatie zelf moeten worden terugbetaald. Maar ach, kritiek op de publieke omroep zal het partijprogramma wel niet halen. Democratie is namelijk heus wel leuk, Lijst 0 is nog veel leuker.

woensdag 14 april 2010

Reageerbuiswildernis (14.4.2010 nrc.next)

Even leek het zover te zijn: GeenStijl beweerde maandagavond dat er wolven in Limburg waren gesignaleerd. Je weet wel, van die woeste schapensnaaiers, hongerig en wreed. Maar het bleek ophef om niks. Men concludeerde dat het een gewone Husky-hond geweest moest zijn. ‘Als dit een wolf is, dan is mijn hond Wolverine’, smaalden de reaguurders.

Maar het had best gekund. De wolven zijn één nacht lopen verwijderd van Nederland. En Staatsbosbeheer heeft alvast de rode loper uitgelegd. Het zou de kers op de taart van het biodiversiteitbeleid zijn. De voltooiing van een zorgvuldig geconstrueerde voedselketen waar de wolf aan de top mag plaatsnemen. Dan kan het schouwspel beginnen: eet die wilde wolf straks een wild zwijn of een edelhert op en kunnen we net doen alsof het puur natuur is. Alsof het geen reageerbuiswildernis is.

Want de komst van de wolf is gepland, van te voren bedacht. Het is het directe gevolg van streng Europees natuurbeschermingsbeleid. In Nederland worden er 162 Natura2000-gebieden aangewezen, waar de natuur ruim baan krijgt en de mens zich niet meer mag verroeren. Uiteindelijk moet het één aaneengesloten Europees wandelgebied voor dieren als de wolf worden.

Staatsbosbeheer orkestreert alvast vooruit. Het liefst dirigeren ze de wolf zo snel mogelijk naar de Oostvaardersplassen. Als gevolg van het natuurbeleid waarin zo weinig mogelijk mag worden ingegrepen, sterven daar namelijk elke winter honderden paarden, runderen en herten een verschrikkelijke hongersdood. En wat is nou ‘echter’ dan een roedel hongerige wolven die de zwakkere dieren opruimt? Dat is nog steeds dierenleed, maar dan is het tenminste ‘natuur’. Zorgvuldig geplande, op de tekentafel ontworpen, natuur.

Ik ben benieuwd wat er gebeurt als de rentree van een wolf in Nederland begeleid zal gaan met een foto van een boer die met zijn dubbelloops geweer het beest meteen heeft omgelegd. De natuurbescherming zal waarschijnlijk wel boos zijn. Lompe boeren mogen niet aan ‘hun’ biodiversiteit komen. Maar als we van natuur houden zouden we de oerdrang van de mens om zijn habitat te beschermen tegen directe gevaarlijke concurrenten moeten respecteren. Want dat is exact wat het zou zijn: Natuur, in zijn meest ongeplande spontane vorm.

donderdag 8 april 2010

'Eieren zoeken in een nieuwe groene wereld' (NRC Handelsblad 8 april 2010)

2025: De macht is in handen van generatie Y, oftewel de ‘groene generatie’. In de komende vijftien jaar ontwikkelen de verschillende natuurstromingen zich meer en meer als levenswijze, als religie. En Nederlanders blijken zeer orthodox. De biologische voedselproductie is samen met duurzaamheid hét belangrijkste politieke thema van dit decennium en er bestaat groot maatschappelijk draagvlak voor verregaande overheidsinmenging in het persoonlijke leven van de burger.

De overheid kijkt mee op hoeveel graden de was draait, hoe lang het licht in huis aanblijft, of de vuilniszakken wel vol genoeg zitten. Het verbod op gloeilampen krijgt navolging in een verbod op het rijden van oldtimers, een verbod op plastic bekertjes, een verbod op weggooibarbecues. En alles wat verder als ‘slecht gedrag’ wordt bestempeld wordt zwaar belast. De vleestaks die in 2010 werd ingevoerd voor niet-biologisch vlees is jaarlijks stevig verhoogd. De inkomsten worden gebruikt om de kosten van biologisch vlees, fruit en groente kunstmatig laag te houden.

Op het platteland vindt door dit stelsel van subsidies en belastingen een ware revolutie plaats. Razendsnel ‘verbiologiseren’ de boerenbedrijven: in 2020 is 92% van de veeteelt en 90% van de landbouw biologisch. De definitie van biologisch voedselproductie wordt vastgelegd in een Europees keurmerk met zeer strenge eisen.
Maar het biologisch boeren blijkt niet alleen maar voordelen op te leveren: de opbrengsten zijn marginaal. Één hectare tomatenplanten levert nog maar de helft aan vruchten op als voorheen. De koolgewassen lijden onder ziektes die al sinds de 19e eeuw niet meer voorkwamen in Europa maar nu weer welig tieren. Aardappelboeren moeten regelmatig complete oogsten weggooien omdat de aardappels zijn aangevroten door de woekerende fytoftora. De standaard fungiciden die deze ziekte effectief bestrijden zijn strikt verboden in het keurmerk.

De studies die twee decennia eerder uitwezen dat biologische landbouw acceptabele opbrengsten zouden halen, gelden niet meer. De boerenbedrijven uit die onderzoeken bleven gezond bij de gratie van grote percelen waar de ziektes wel effectief bestreden werden. De ironie wil dat de Nederlandse landbouw van de 21e eeuw tot de minst duurzame ooit behoort. Nog nooit hebben we zo weinig mensen van één hectare land kunnen voeden. Duurzaamheid en biologische landbouw blijken volstrekt onverenigbaar.

Ook in de biologische pluimveehouderij escaleert de situatie. Het Europees keurmerk schrijft voor dat biologische kippen buiten moeten lopen. Dus staan van Spanje tot Denemarken, van Hongarije tot Nederland de kippen verplicht buiten. De bedrijven vormt een soort glasvezelnetwerk voor influenza: nog nooit heeft vogelgriep zo razendsnel om zich heen kunnen grijpen. Tussen 2010 en 2024 vinden er drie uitbraken plaats, die bedrijven over heel Europa treft. Ophokplichten komen telkens te laat en verdwijnen te vroeg, onder andere onder druk van het Europees keurmerk en de consumentenorganisaties. De pluimveehouderij begint snel te krimpen: na elke epidemie halveert het aantal bedrijven.

De vierde vogelgriep van de eeuw vindt plaats in 2024 en is verreweg de ernstigste. Alle overgebleven Europese pluimveebedrijven raken besmet. Wanneer de tweejarige dochter van een Belgische dierenarts komt te overlijden aan een griepachtige ziekte wordt er alarm geslagen, maar is het te laat. In de winter van 2024 komen duizenden, vooral pasgeboren baby´s en peuters te overlijden in heel Europa. Een massale vaccinatie komt laat op gang, met name omdat de toevoer van eieren (waarop het vaccin nog steeds gekweekt wordt) volledig tot stilstand komt.

Het is lente 2025 en er hangt een grauwsluier over het land. Er worden vragen gesteld, er worden maatregelen geëist, maar er valt niets meer te reguleren: al het gevogelte is geruimd en de bedrijven zijn verlaten. Pasen is dat jaar anders dan anders. Eieren zijn een zeldzaam goed, ze kunnen worden ingevlogen uit Argentinië voor 16 euro per stuk of je kan met je kinderen naar de kinderboerderij waar een paar eieren van een klein groepje hermetisch afgesloten kippen tentoongesteld liggen achter glas.

Een nieuwe generatie groeit op. Een generatie die nauwelijks kippenvlees of eieren eet. Zij zijn de eerste groep consumenten, die deze producten daadwerkelijk zeer bewust en met veel respect zullen consumeren, exact zoals de groene generatie het altijd al voor ogen had.

woensdag 7 april 2010

Armoede (7.4.2010)

Ik moet me niet bemoeien met zaken waar ik niks van weet. Dat werd me haarfijn uitgelegd in reacties op stukjes die ik schreef over de AOW. En ze hebben gelijk: mijn achternaam is Hertzberger en ik ben hoogopgeleid. Ik weet niet veel van armoede.

Daarom begrijp ik ook niet dat de schoonmakers nu al zes weken staken omdat ze meer moeten verdienen. De FNV eist 130% van het minimumloon, want dat vinden ze een salaris waar je net van kan rondkomen. De looneis verbaasde me. Het is 170 euro meer dan ik verdien met promotieonderzoek. En daarvan had ik een riant leven. Maar laat ik me er niet mee bemoeien. Ik mag dan weinig verdienen, dat betekent nog niet dat ik wat van armoede weet.

Schoonmakers worden ‘uitgeknepen als een sinaasappel’. Althans, dat vertellen sommige in de FNV folders. Waar CNV niet aan de staking wilde meedoen omdat ze de looneis té ver vonden gaan, twijfelde FNV geen moment. Die vakbond is altijd solidair met de stakende arbeider, zeker als het om laagopgeleid, slecht Nederlands sprekende mensen gaat. ‘Een zwakke groep’, zoals ze de schoonmakers consequent noemen, levert nog steeds de meeste publiciteit en leden op.

Of de schoonmakers geholpen zijn met die steun, is maar de vraag. Als schoonmaakwerk steeds duurder wordt omdat het personeel 1700 euro per maand wenst te verdienen, dan vinden bedrijven vanzelf andere oplossingen. De NS huurt straks andere uitzendkrachten in om die trein te schrobben. Bedrijven vragen de werknemers zelf om even een nieuwe vuilniszak op te hangen. Iedereen kan schoonmaken en velen gaan akkoord met het minimumloon. Dat biedt tenslotte een zeer acceptabele levensstandaard en is in alle opzichten een passende vergoeding voor simpel werk waar je geen opleiding voor nodig hebt.

Het is eerder gebeurd: duizenden postbodes die loonsverhoging op loonsverhoging eisten, worden nu ontslagen omdat ze zichzelf te duur hadden gemaakt. Hetzelfde dreigt hier. De schoonmakers eisen teveel, en dat onder het goedkeurende toezicht van de FNV. En nou weet ik niet veel over uitbuiting, over hoe organisaties ‘zwakke groepen’ hun eigen graf kunnen laten graven. Maar dit lijkt er verdomd veel op.